Angela SAINIDe Britse Angela Saini behaalde in Oxford een masters in Bouwkunde en in Londen een masters Wetenschap en Veiligheid. Ze is inmiddels wetenschapsjournalist, docent aan het Massachusetts Institute of Technology en de auteur van diverse populair-wetenschappelijke boeken.
"Women are so grossly underrepresented in modern science because, for most of history, they were treated as intellectual inferiors and deliberately excluded from it. It should come as no surprise, then, that this same scientific establishment has also painted a distorted picture of the female sex."(8)
Een mannenwereldje dus met theorieën over vrouwen die die mannen goed uitkomen.
"And in some branches of science, such as evolutionary psychology, theories can be little more than thin scraps of unreliable evidence strung into a narrative. If studies seem sexist, occasionally it’s because they are." [mijn nadruk] (24)
Het is schokkend dat er op dat punt nog maar bitter weinig is veranderd. En nog schokkender is dat er mensen zijn — Larence Summers lezing van 2005 komt weer langs — die denken dat het biologisch gedetermineerd is dat er zo weinig vrouwen te vinden zijn in de exacte wetenschappen. Vrouwen zouden daar van nature niet geschikt voor zijn. Dat begint al met Darwin.
Waar het hier bij Darwin en later bij evolutionaire biologen / evolutionaire psychologen vooral om gaat is dat zij pretenderen dat hun visie op vrouwen een wetenschappelijke basis heeft. Aangetoond moet dus worden dat die basis er niet is en dat wetenschap hier gekleurd wordt door vooroordelen. Alleen maar geschokt zijn is niet genoeg. En dat is wat Saini met dit boek wil doen. Zoals velen (Gamble!) voor haar.
Hoofdstuk 2 begint met de kwestie van het aborteren en doden van meisjesbaby's in culturen waar het krijgen van jongens het allerbelangrijkst gevonden wordt.
"In 1994 the Indian government outlawed sex selection tests, but unscrupulous independent clinics and doctors still offer them for a fee, in private and under the radar."(70)
Alles voor het geld, nietwaar? En ook hier weer artsen die helemaal meegaan in totaal verkeerde normatieve opvattingen.
Maar ook in modern westers wetenschappelijk onderzoek leiden vooroordelen tot schade bij vrouwen. Dat kan bijvoorbeeld doordat er vooral onderzoek gedaan wordt naar mannen.
"This tendency to focus on males, researchers now realize, may have harmed women’s health. “Although there were some reasons to avoid doing experiments on women, it had the unwanted effect of producing much more information about how to treat men than women,” Arnold explains." [mijn nadruk] (103)
"Another problem is that women may respond differently from men to certain drugs. Medical researchers in the mid-twentieth century often assumed this couldn’t be a problem." [mijn nadruk] (104)
Pas vandaag de dag groeit het besef dat verschillen tussen mannen en vrouwen uitmaken in een medische behandeling en dat onderzoek dus rekening moet houden met die verschillen. Hetzelfde geldt overigens voor huidskleur, voor leeftijd — denk aan andere medicatie voor kinderen of voor ouderen — en dat ook nog eens in combinatie met sekse. Het is bijzonder ingewikkeld.
Waaraan je ziet dat elke vorm van reductionisme — zoals er van uit gaan dat de resultaten van medisch onderzoek onder mannen van 20 tot 50 jaar gegeneraliseerd kunnen worden naar vrouwen, naar kinderen, naar ouderen — bijzonder gevaarlijk kan zijn. Reductionistische keuzes in wetenschappelijk onderzoek komen vaak tot stand op basis van vooroordelen.
Het wonderlijke is dat de fysieke verschillen tussen mannen en vrouwen hier dus belangrijk zijn en niet gezien worden, terwijl verschillen op andere terreinen juist zo benadrukt worden en gebruikt worden om vrouwen er onder te houden.
Er bestaat heel wat controversieel onderzoek — van Simon Baron-Cohen, van Steven Pinker — dat beweert dat gedragsverschillen tussen mannen en vrouwen zijn aangeboren ("innate differences"):
"Its basic message is that the “female” brain is hardwired for empathy, while the “male” brain is built for analyzing and building systems, like cars and computers." [mijn nadruk] (121-122)
En dat zou komen door de verschillende testosteronniveau's tijdens de zwangerschap. Van al die oudere onderzoeken is geen spaan heel gelaten. Er werd te gemakkelijk van uitgegaan dat de resultaten van onderzoek onder dieren ook toepasbaar waren op mensen.
"Making the leap from animals to people is critical to proving whether testosterone really does shape our own complicated minds in the same ways."(137-138)
Later onderzoek met betere methoden had daarom heel andere resultaten.
"In 2010, Hines repeated this exercise using more recent research. She found that only the tiniest gaps, if any, existed between boys’ and girls’ fine motor skills, ability to perform mental rotations, spatial visualization, mathematics ability, verbal fluency, and vocabulary. On all these measures, boys and girls performed almost the same." [mijn nadruk] (151)
"Beyond gender identity and toy preference, on pretty much every other behavioral and cognitive measure that scientists have investigated (in a field that has left few stones unturned), girls and boys overlap hugely. Indeed, almost entirely."(152-153)
"Instead of the binary categories we have now [bijvoorbeeld: er zijn mannen en er zijn vrouwen - GdG], Fausto-Sterling believes that every individual should be thought of as a developmental system — a unique and ever-changing product of upbringing, culture, history, and experience, as well as biology."(168)
Het is nooit verstandig om te geloven in gemakkelijke tegenstellingen. Dat is precies wat tot reductionisme leidt. Zo'n benadering van Fausto-Sterling is een stuk complexer, maar juist daarom een stuk realistischer als in 'dichter bij de werkelijkheid'.
Hoofdstuk 4 gaat over de hersenen van vrouwen en van mannen en de verschillen ertussen. Ook van het al lang bekende gegeven dat mannen meestal grotere hoofden hebben en iets meer hersenvolume zijn vanuit seksistische vooroordelen allerlei verkeerde conclusies getrokken. Zoals dat vrouwen minder intelligent zouden zijn en ander gedrag zouden hebben. Een en ander werd eind 19e eeuw al onderuitgehaald door vrouwen die onderzoek deden naar die kwestie — zoals Helen Hamilton Gardener —, maar die werden weer eens door het mannelijke establishment uitgelachen. Inmiddels is dat punt beslist. Gardener had het goed gezien.
"Functional magnetic resonance imaging produces pictures that can be easily skewed by noise and false positives.(...) Given these limitations, people inside the scientific community began to be concerned that they might be reading too much into brain scans. All over the world, what started as quiet criticism became a crescendo." [mijn nadruk] (193)
"Neuroscientist Eleanor Maguire at University College London discovered that the mental feat of memorizing the layout of twenty-five thousand streets and thousands of landmarks, known as “The Knowledge,” could be changing the size of a cabbie’s hippocampus, a region associated with memory. This piece of research had enormous implications. It helped confirm an idea that scientists had already been developing since the 1970s, particularly through animal studies: that the brain isn’t set in stone in childhood but is in fact moldable throughout life." [mijn nadruk] (208-209)
"Rippon, Fine, Jordan-Young, and Kaiser have argued that biology and society are “entangled”—that they work in concert with each other, through mechanisms like plasticity, to create the complicated picture we call “gender.” Their ideas are supported by a growing body of evidence on how gender differences shift over time." [mijn nadruk] (210)
Sinds vrouwen als Sarah Hrdy antropologische onderzoeken zijn gaan doen, zijn allerlei door mannen gelanceerde dogma's zoals over het moederinstinct onderuit gehaald. Ook hier blijken de sociale verhoudingen veel ingewikkelder en gevarieerder te zijn dan werd aangenomen op basis van vooroordelen en reductionisme.
"This all points to the possibility that living arrangements among early humans could have taken any number of permutations. Monogamy may not have been the rule. Women, if they weren’t tied to their children all the time, would have been free to go out to get food and perhaps even hunt. The Victorian ideal that Charles Darwin based his understanding of women upon — mother at home, taking care of the children, hungrily waiting for father to bring home the bacon — is left out in the cold. (249)"
En zo bleek er ook nogal wat af te dingen op het beeld dat mannen de jagers waren en zo de cultuur voortbrachten in de vorm van communicatie en gereedschappen en zo verder. Een beeld dat mannen hadden verzonnen, uiteraard.
Ook dogma's op het vlak van seksuele selectie komen ter sprake:
"Men are naturally polygamous and just fighting nature when they become tied into long-term relationships. Women are monogamous and always looking for the perfect partner."(280)
Herhaling van soortgelijke opvattingen kunnen we aantreffen bij mensen als Robert Trivers in 1972 — bij wie de evolutionaire psychologie start —, Don Symons in 1979, David Buss in 1994, later in 1998 Steven Pinker. Inmiddels is er allerlei onderzoek dat laat zien dat bij allerlei dieren de vrouwtjes ook meerdere partners zoeken, 'promiscue' zijn, etc. Veel diersoorten zijn helemaal niet monogaam bijvoorbeeld. En dat geldt ook voor menselijke samenlevingen.
"Indeed, it’s possible to argue that if ever there was proof that females aren’t naturally chaste or coy, it’s the extraordinary lengths to which some males go to keep them faithful."(320)
Goed gezien.
Dit is een erg goed boek waarin vooroordelen en vanzelfsprekendheden over mannen en vrouwen bestreden worden met wetenschappelijk onderzoek. Maar zoals zo vaak blijven allerlei maatschappelijke groepen die er belang bij hebben tegen alle feiten en wetenschappelijke onderbouwing in hun religieuze en conservatieve dogma's rondbazuinen.
"Resistance from certain corners is so powerfully toxic that it threatens to overturn the progress that’s been made."(415)